Text for Audio (Lise Nsumbane)
Interview #1 (021)
29 June 1995

H ... U mani, xivongo xa wena?
L Waka Nsumbane.
H Nsumbane.
L Eee. Nsumbane.
H O que significa este xivongo?
Aida Ari, a xivongo lexi, xihlamusela ku yini?
L Oh, xihlamusela a vatswari va hina, a ntumbuluko, lweyi a ka, vanga, vanga hanyisa hi swona, a vabava na mamana.
A Ari, alava swaku xi, xini nhlamuselo wa yini.
L Mmm! Nhlamusela wa kona, aningewutivi. Na me, ani hi vutsongwana.
A Autivi.
L Mmm.
A Vakokwana avakubyelanga?
L Vakokwana?
A Eee.
L A nhlamuselo wa, wa xivongo lexi.
A Ee, ee.
L Va, va, avavulavula hi swo, na khale.
A Ee,ee.
L Eee.
A Vaku yini?
L Vaku, leswi swe ko, xivongo lexi. Xa va khale. Lexi, vanga ntumbuluko, avakokwana. Vari, vari, "Chuka xikhakho!!" Vaku, "Nsumbane."
A Quer dizer, esse nome, antigamente, chamavam, diziam assim. Vari, vari yini? "Chuka—
L "Chuka xikhakha!!"
A Chuka xikhakha.
H Chuka xikhakha.
L Eee. Vaku, "Eee."
A Nsumbane.
L Va Nsumbane.
A Chuka xikhakha, Nsumbane.
L Nsumbane.
H O que é isto?
A Swihlaya swa ku yini, vovo?
L Va, swihlaya swa xivongo, xoxi.
H Para kulosa.
L Swi xa ka Nsumbane.
A Axi na nhamuselo wa nchumu?
L Xi ni nhlamuselo wa wu nchumu. Eeh! Ko va khale! [laughter]
H Esta frase, o que é?
A Chuka xikhakha. Ilava kutiva leswaku, swa ku "chuka xikhakha" swihlaya swa ku yini?
H Ou, quando usa, quando se usava?
A Avaxitirhisa hi—
L A, avaxitirhisa ni xi swa ku, "Ahifambe ni timhakeni." Vakuvitana a timhakeni.
A Ali, swaku chuka xikhakha, vali vakuvitana a timhakeni.
L Eeh. Se, ari vata hi ku chuka xikhakha le, aangayi timhakeni. Se, vaku, "I xikhakha." [laughter] Avachuka xikhumba, vabava leswiya [?].
A Ee, ee.
L Eh. Vaku, a vakokwana, vaku, "Ahiyeneni, a timhakeni." Aku, "Fambani, nitamukuma." Angahafambi. Ari, "Va ka hi chuka."
A Esse "chuka xikhakha" significa que antigamente, quando os pais chamaram para ir resolver o problema—
H Mmm. A ele ainda fazia o, coisa, quer dizer, chuka xikhakha—
L Eh, ari va, a xikhakha lexi, vahlaya, xikhumba.
A É a pele.
H Xikhakha, huh. Então, quem estava a fazer isto, xikhakha?
A Ali, hi mani aendla lexi, ni swoswo, i, ali vakokwana, va vovo?
L Mmm. Va, va, va— [wind covers her voice]
H Huh. Okay. [laughter] Então, xikhakha, é um tipo de pele, um animal?
A Sim, sim. Do animal.
H Então, os seus, os vakokwana dela, estavam a fazer esta coisa.
A Sim.
H Xikhakha.
A Mmm. Enquanto, os outros iam resolver problemas.
H Ah, vakokwana va wena ficavam—
A A chukar xikhakha—
H xikhakha—
A enquanto os outros, iam resolver problemas.
H Ah!
A Sim, sim. [laughter]
H Ah. Porque não foram com os outros?
A Hi mhaka muni avangafambanga na, na van'wanyana ke? Eee, avatshamela yini? Avatshamela xi xikhakha lexi?
L Lava van'wanyana.
A Mm, mm.
L Avangafambi. Avahlaya yena, lweyi wa kokwana.
A Aangafambi?
L Eeh, avangafambi. Vaku, "Ahifambe timhakeni."
A Ayala.
L Aku, "Fambanini," ayala.
A Ele sempre—
L Se, aari—
A O avô dele negava para ir la.
H Avó wansati ou wanunu?
A, L Wanuna.
H Negava. Huh.
A Fazer, mesmo—
H Só queria fazer isto?
A Só queria fazer, chukar [sic] xikhakha, só. [laughter]